Ken uw dorp: geschiedkundige weetjes

Wat moet die Neanderthaler daar?

Een vraag die hier en daar gesteld werd toen eind juni 2022 de gemeente Alphen aan den Rijn een beeld van een inheemse bewoner plaatste op de rotonde tegenover de Koudekerkse brug. Die plek is bewust uitgekozen om aan te duiden dat er mensen aan beide zijden van de Rijn gewoond zullen hebben. Het beeld staat er ter markering van de Romeinse tijd en de Rijn als noordgrens van het Romeinse Rijk: de Limes.

Tot halverwege de eerste eeuw woonden er een handje vol mensen in het toenmalige Koudekerk. Zij woonden in familieverband en waren zelfvoorzienend. Toen de Romeinen de Rijn als noordgrens, de Limes, van het Romeinse Rijk vaststelden, werd bewoning ten noorden ervan verboden terrein. Inheemse bewoners trokken verder noordwaarts richting het gebied der Friesen of staken de Rijn over om zich daar te mengen onder de plaatselijke bevolking.

De zuidkant van de Rijn was slechts schaars bewoond. Het moerasachtige landschap maakte bewoning onaantrekkelijk. Met de komst van de Romeinen en de stichting van forten in Alphen (Albaniana) en Leiden (Matilo) veranderde de situatie. De Romeinen hadden behoefte aan lokale bewoning. Om aan voldoende bewoners te komen werd onder andere Germaanse krijgers met wie de Romeinen bij Velsen hadden gevochten uitgenodigd om zich ten zuiden van de Rijn in onze streek te vestigen. Onbekend is of dit met een lichte dwang gebeurde. De Romeinen waren onder de indruk van deze ruiters. Zij noemden deze en andere mensen die hier woonden Cananefaten. Veel mannen moesten dienen in hulptroepen. Anderen en vrouwen bewerkten hoger gelegen land langs de oever van de Rijn en hielden vee. Een deel van de opbrengst dienden als belasting in natura. Overschotten konden worden geruild met Romeinse soldaten.

De Romeinen waren van 50 vóór tot ongeveer 300 na Chr. in deze streek. Met hun vertrek, vertrokken ook de meeste andere bewoners en was het gebied weer jarenlang nauwelijks onbewoond. Van de Cananefaten is sindsdien niets meer vernomen. Het beeld op de rotonde moet de herinnering aan hen levend houden.