4 Mei comité Hazerswoude
Het 4 Mei Comité Hazerswoude organiseert sinds 2015 voor de kern Hazerswoude jaarlijks de Dodenherdenking bij het monument aan de Bilderdijklaan.
Drumfanfare TTH omlijst de herdenking muzikaal. De leerlingen van groep 7 van de obs J.P.F. Steijaert en Scouting Rheijnewoud vertegenwoordigen de jeugd van Hazerswoude.
Geef vrijheid door!
De herdenking start om 19 uur met een gezamenlijke viering in de Brugkerk in Koudekerk. Om 19.40 uur loopt het comité met de andere aanwezigen naar Het Anker waar drumfanfare TTH aansluit. Vandaar trekt de stoet richting het monument aan de Bilderdijklaan om daar samen met de daar al aanwezigen de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog te gedenken.
Om 20:00 uur wordt de taptoe geblazen waarna twee minuten stilte volgt. Na het spelen en zingen van het Wilhelmus worden de namen van de slachtoffers uit Hazerswoude opgenoemd en volgt een korte toespraak door een wethouder. Daarna legt deze namens de gemeente een krans waarna ook de aanwezigen worden uitgenodigd om bloemen te leggen.
Na afloop van de herdenking zijn de aanwezigen uitgenodigd voor een kop koffie in dorpshuis De Som.
Het monument
In 1964 werd er op 4 mei voor het eerst in Hazerswoude een stille tocht gehouden. Op die avond werd een herdenkingsmonument met dan nog slechts vier namen onthuld door burgemeester C.G. Dobbe de Bruyn in het bijzijn van 300 dorpelingen uit zowel Rijndijk als Dorp, waaronder oud-strijders en nabestaanden van de vier op de steen vermelde gesneuvelde mannen. Op die avond werd er voor de eerste keer een krans bij het monument geplaatst.
Op 4 mei herdenken we de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Al snel na de afloop van de Duitse bezetting in 1945 werd op dinsdagmiddag 22 mei werd om 5 uur aan de Provincialeweg in het plantsoen een Vrijheidsboom geplant door de leden van de Binnenlandse Strijdkrachten.
Daarbij aanwezig waren enkele autoriteiten en vele toeschouwers. Hierna volgde een defilé door de leden van de BS voor het Raadhuis voor leden van het tijdelijk gezag. Gezamenlijk werd het Wilhelmus gezongen, begeleid door de Harmonie van Hazerswoude.
Om 7 uur trok de muziek het dorp in, waarna op het Kerkplein in Hazerswoude-Dorp volksspelen en Oudhollandse dansen werden georganiseerd. In de jaren na de Tweede Wereldoorlog werd naar vormen van herdenken gezocht en overal in het land verschenen gedenktekens.
Aan de Bilderdijklaan staat het oorlogsmonument voor heel Hazerswoude. Op de site van het Nationaal Comité 4 en 5 mei staat een beschrijving: een zwarte gedenksteen en een natuurstenen zuil, omgeven door een bakstenen muurtje. Op de steen zijn de namen, sterfdata en plaatsen van overlijden van zeven medeburgers aangebracht.
Oorlogsmonumenten zijn overal geplaatst om inwoners te gedenken die tijdens de Tweede Wereldoorlog in dienst waren van het Koninkrijk der Nederlanden en burgerslachtoffers. Het monument in Hazerswoude is in 1964 geplaatst, eerst bij de vijver achter het gemeentehuis. Toen deze gedempt werd voor de uitbreiding van het gemeentehuis, werd het monument van de Frederik van Eedenplein/hoek Vondellaan verplaatst schuin tegenover het gemeentehuis aan de Bilderdijklaan.
Het monument is tot stand gekomen door samenwerking van particulieren, verenigd in een comité, samen met de Oranjevereniging. Vanaf januari 1964 werd er gecollecteerd onder de bevolking ‘voor de gevallenen tijdens de laatste oorlog’. Ook plaatselijke ondernemers werden benaderd voor een financiële bijdrage.
De gemeente-architect M.J. Noordam is verantwoordelijk voor het ontwerp. Aannemersbedrijf F. de Boer vervaardigde het monument: een gedenksteen en een natuurstenen zuil, omgeven door een bakstenen muur.
Na de onthulling droegen beide comités het monument over aan de gemeente die voortaan voor het onderhoud zou zorgen.
Niet elk monument is met hetzelfde doel opgericht. In Koudekerk is al tijdens de oorlog een monument geplaatst waarop de Koudekerkse slachtoffers van het bombardement op 14 mei 1940 op Hazerswoude-Rijndijk en Koudekerk staan vermeld. Later zijn daar ook gesneuvelde militairen aan toegevoegd.
Op het monument aan de Bilderdijklaan staan zowel de namen van gesneuvelde militairen, als van verzetsmensen en mannen die in een Duits kamp zijn overleden.
A.H. Schakenbos
Abraham (Bram) geboren op 5 november 1915, was de zoon van bakker Schakenbos, die zijn winkel had aan de Rijndijk waar tot een aantal jaren geleden Hoogvliet was gevestigd. Hij was dienstplichtig en maakte deel uit van het 4e Regiment Infanterie. Hij was tijdens de oorlogsdagen betrokken bij de gevechten rond Valkenburg.
Hij werd al op de eerste oorlogsdag, 10 mei 1940, gedood. Twee dagen later werd hij achter de oude pastorie aldaar begraven. Zijn dood kwam hard aan in zijn woonplaats. Iedereen in ’t Zwaantje kende Bram. Hij was schilder en gaf blokfluitles aan de jeugd. Op 2 augustus 1940 is hij herbegraven op het kerkhof van de H.H Michaëlkerk aan de Rijndijk. Op 25 november 1975 kreeg hij zijn laatste rustplaats op het Militair Ereveld Grebbeberg in Rhenen.
J. van Veen
Johannes van Veen was geboren op 20 februari 1913 en kwam uit Hazerswoude-Dorp. Hij was dienstplichtig korporaal en behoorde ook tot het 4e Regiment Infanterie en sneuvelde op de eerste oorlogsdag. Hij kwam om in Katwijk. Net als Bram Schakenbos ligt zijn graf nu op de Grebbeberg.
A.G. Vet
Adrianus Gerardus Vet, geboren op 24 april 1884, was veldwachter in Hazerswoude-Rijndijk. Hij en zijn vrouw waren tevens conciërge op de toenmalige gemeentesecretarie aan de Rijn. De familie Vet woonde rechts daarvan.
Janus Vet stond in de bezettingsjaren aan de kant van de mensen. Dat kwam hem uiteindelijk duur te staan. Janus was uit hoofde van zijn functie bij een bijeenkomst van de Jehova’s Getuigen gaan kijken in Boskoop. Het was bedoeld als inval. De Jehova’s Getuigen waren door de Duitse Overheid al in 1935 verboden.
Bij die bijeenkomst was ook een echtpaar van de Rijndijk aanwezig. Na de inval begeleidde de veldwachter hen naar hun huis. Hij vroeg ze of ze nog verboden geschriften of blaadjes in huis hadden. Dat hadden ze. Veldwachter Vet bood aan ze mee te nemen en ze in het waterfornuis op de gemeentesecretarie te verbranden. Zo gebeurde het.
Het verhaal kreeg echter nog een heel vervelend staartje. Achter zijn rug om had het echtpaar bij een Alphense agent geklaagd over het meenemen van de blaadjes. Deze man was een NSB’er en had de autoriteiten ingelicht over de actie van zijn collega. Kort daarna moest veldwachter Vet zich op het gemeentehuis melden in uniform en met zijn geweer.
Janus Vet werd eerst overgebracht naar het ‘Oranjehotel’ in Scheveningen. Van daar ging hij naar kamp Amersfoort en later naar kamp Vught. Van daar werden zijn horloge en zakagenda naar huis gestuurd. Daarna hoorde de familie niets meer van hem. Later bleek Janus overgebracht te zijn naar het concentratiekamp Neuengamme in Duitsland. Daar stierf hij op 27 januari 1943 aan de gevolgen van een zwak hart.
J. van Veen
Deze Johannes, korporaal Jan van Veen, is op 14 augustus 1946 overleden in Tjitanboeng, op Java tijdens de strijd in Nederlands-Indië. Van hem is weinig bekend maar hij was in de Tweede Wereldoorlog lid van de Binnenlandse Strijdkrachten in Hazerswoude.
P.P. van Hoorn en C. van Hoorn
Vader en zoon Van Hoorn woonden in de Zonneveldstraat op nummer 4 in Hazerswoude-Rijndijk. Pancras Petrus, geboren op 4 april 1899 in Nieuw-Lekkerland, was lijnassistent bij de N.S. Hij en zijn zoon Cornelis, geboren op 24 juli 1924 in Delfzijn, waren betrokken bij het verzet.
Beiden werden op 12 augustus 1944 uit hun huis gehaald vanwege verzetsactiviteiten, het in bezit hebben van een radiotoestel. Panc was bovendien een communist en de Duitsers zagen in het communisme een groot gevaar. Toen Panc en zijn zoon Cor werden opgepakt, wist zijn vrouw, Francine de Wit, door het raam te ontkomen.
Vader en zoon kwamen eerst in Kamp Amersfoort terecht. Op 18 september 1942 arriveerden beiden in concentratiekamp Husum-Schwesing in Neuengamme, Duitsland. De omstandigheden daar waren erbarmelijk. Er was veel geweld en hygiëne was ver te zoeken. Slechts twee maanden later stierf Panc op 17 december aan dysenterie, slechts 45 jaar oud. Nog diezelfde dag of op 30 januari 1945 overleed de twintigjarige Cor aan een darmontsteking.
Na de oorlog werd Panc herbegraven op het Nederlandse ereveld Lübeck in Duitsland. Op 20 juli 1948 werd aan de muur van de woning bij het station een bronzen plaquette onthuld ter nagedachtenis aan lijn-assistent en verzetslid Panc P. van Hoorn.
Op deze wijze herdacht de NS in heel Nederland de oorlogsslachtoffers onder het personeel. Nadat in 1968 het station van Hazerswoude ook voor goederenvervoer werd, gesloten werd dit gebouw in 1988 ook gesloopt.
De plaquette is verdwenen maar de namen van Panc en Cor zijn nog wel op het monument te lezen.
P. Ammerlaan
Piet Ammerlaan was halverwege de bezetting op transport naar Duitsland gezet en kwam terecht in een kamp in Sleeswijk-Holstein. Hij overleed in Schwesing op 5 november 1944 aan dysenterie en was begraven in Husum, een buitenkamp van kamp Neuengamme. Hij is slechts 26 jaar geworden.
De Stichting Nederlandse Oorlogsgraven heeft nader onderzoek naar zijn overlijden gedaan. De onderzoekers waren tot de conclusie gekomen dat Piet in zijn gezicht was geslagen en dat beide benen op meerdere plaatsen waren gebroken, het resultaat van mishandelingen.
Lichamen begraven in Duitsland waarvan men met 100 procent zekerheid de identiteit heeft kunnen vaststellen, zijn naar Nederland teruggebracht. Het lichaam van Piet werd na een speciale herdenkingsdienst in de jaren ’50 herbegraven in Loenen.
In de namen van deze mensen herdenken we op 4 mei de doden uit de Tweede Wereldoorlog. Er hadden meer, zeker 30, namen op het monument kunnen staan: tijdens het bombardement op 14 mei 1940 zijn zeven mannen en vrouwen uit Hazerswoude omgekomen plus drie mensen die juist op dat moment, vanuit de Tieler- en Bommelerwaard geëvacueerd, waren aangekomen in de Rijndijk.
Bovendien zijn ook andere mannen overleden in en op weg naar en van Duitse kampen zoals Leen Wortman, Cornelis Sepers, Johannes van Gemeren, Hans Hoogeveen, Adrie van der Werff, Theo de Boer en Johannes den Hooglander.
Waarom juist gekozen is de namen van deze zeven mannen op het monument aan te brengen vertelt de geschiedenis ons (nog ) niet.
Vlagprotocol
Op de avond van 4 mei hangen in Nederland de vlaggen halfstok als blijk van eerbied en respect voor de doden. De periode waarin de vlag halfstok hangt duurt van 18.00 uur tot zonsondergang.
De vlag die gebruikt wordt is de Nederlandse driekleur zonder wimpel.
Op 4 mei blijft de vlag halfstok hangen na de twee minuten stilte en wordt niet top gehesen.
Samenstelling 4 Mei Comité
Bernadette Verhoef
Jan van Dijk
Bernard Vertegaal
